Osada funkcjonująca w nauce jako „Marea”/Północna Hawwariya znajduje się na południowym brzegu jeziora Mareotis, 40 km na południowy zachód od Aleksandrii (Fig. 1). Zamieszkiwana była co najmniej od okresu hellenistycznego aż do VIII w.
Fig. 1. Mapa regionu Mareotis (J. Kaniszewski, © Marea Archaeological Project).
W sezonie 2020 otworzono trzy wykopy w północnej i południowo-wschodniej części stanowiska (Fig. 2). Pierwszy z badanych odcinków znajduje się na zachodnim przedłużeniu południowego skrzydła atrium Wielkiej Bazyliki. W jego najniższych warstwach natrafiono na depozyty zawierające dużą ilość muszli oraz popioły przemieszane z dużymi ilościami amfor (AE3 i AE4). Te znaleziska należy wiązać z działającym w tej części stanowiska warsztatem produkującym pojemniki do transportu wina. W warstwach związanych z tą fazą osadniczą natrafiono także na monetę Domicjana (81–96 r. n.e.) (Fig. 3). Jest to pierwsza moneta z I w. n.e. odkryta na tym stanowisku i stanowi ważną podstawę do datowania czasu funkcjonowania wspomnianego warsztatu ceramicznego, chociaż musimy pamiętać o tym, że monety takie pozostawały w obiegu do początku III w.
Fig. 2. Mapa ‘Marea’/Północnej Hawwariya z zaznaczeniem wykopów z sezonu 2020 (A.B. Kutiak, W. Małkowski, M. Gwiazda, © Marea Archaeological Project).
Fig. 3. Moneta Domicjana odkryta w Area A2 (A. Panic, © Marea Archaeological Project).
Powyżej tego poziomu natrafiono na pozostałości dwóch bizantyńskich pomieszczeń oraz przylegającą do nich od strony południowej ulicę (Fig. 4). Jej nawierzchnię wykonano z ziemi utwardzonej domieszką wapna lub gipsu. Pierwotne wyposażenie pomieszczeń przylegających do ulicy zostało całkowicie wyrabowane. W pomieszczeniu zachodnim natrafiono na pozostałości pieca z cegieł palonych (Fig. 4), którego funkcja jak na razie nie została zidentyfikowana. W kolejnej fazie pomieszczenie to stało się miejsce magazynowania wapna/gipsu, którego koncentracja znajdowała się przy wschodnim murze. Najprawdopodobniej w drugiej połowie VII lub na początku VIII w. ten budynek został porzucony a jego mury wyrabowane. W miejscu tym następnie utworzono śmietnik, który stał się miejscem depozycji odpadków z domów i warsztatów.
Fig. 4. Plan Area A2 z bizantyńską zabudową i ulicą (M. Gwiazda, © Marea Archaeological Project).
W południowo-wschodniej części stanowiska, w wykopie Ch2 (Fig. 5) odsłonięto dużą część budynku mieszkalnego. Składał się on z centralnego dziedzińca z kamiennym płytowaniem, otoczonego rzędami pomieszczeń. W południowo-zachodnim narożniku zidentyfikowane zostały latryny. Nie wcześniej niż w drugiej połowie VI w. zostały one częściowo zniszczone, co związane było z wzniesieniem w południowym skrzydle budynku jednonawowego kościoła z baptysterium. Jego wyposażenie, w postaci ołtarza i kamiennego płytowania, zostało w dużej mierze wyrabowane. Budynek ten został opuszczony w okresie wczesnoislamskim i stał się miejscem depozycji odpadów związanych z produkcją wapna/gipsu. Wśród nich wyróżniały się przepalone obiekty z marmurów i wapieni, których największą koncentrację odkryto w sondażu Fr3 znajdującym się po zachodniej stronie budynku Ch2 (Fig. 5).
Fig. 5. Plan wykopu Ch2 i Fr3 (M. Gwiazda, © Marea Archaeological Project).
Badania finansowane są z grantu Narodowego Centrum Nauki (UMO-2017/25/B/HS3/01841).