Homo erectus na szlaku ku Eurazji. Aglomeracja stratyfikowanych stanowisk tradycji aszelskiej na Pustyni Arabskiej w Sudanie
http://sudan.archeo.uni.wroc.pl/
Grant NCN (nr. 2015/19/B/HS3/03562)
Mirosław Masojć
Celem realizowanych badań jest rozpoznanie charakteru osadnictwa w obrębie nowoodkrytej aglomeracji stratyfikowanych stanowisk kultury aszelskiej w depresji Hudi na Pustyni Arabskiej w Sudanie. Badania koncentrują się na aktywności homininów gatunku homo erectus w okresie około 500 – 200 tysięcy lat (Fot. 1) oraz homo sapiens w okresie około 200 – 80 tysięcy lat w enklawie osadniczej położonej na potencjalnym szlaku migracji z Afryki wschodniej ku Bliskiemu Wschodowi i Europie. Prace prowadzone są w przestrzeni objętej intensywnymi poszukiwaniami złota przez lokalną ludność (Fot. 2).
W sezonie 2019, ostatnim z trzech przewidzianych w projekcie, zrealizowano prace wykopaliskowe na dwóch stanowiskach – EDAR 7 oraz EDAR 135. Są to najstarsze stanowiska odkryte w kopalniach złota na Pustyni Wschodniej.
Fot. 1 Narzędzie bifacjalne – pięściak kultury aszelskiej na powierzchni jednego ze stanowisk kompleksu osadniczego EDAR na Pustyni Wschodniej (fot. M. Jórdeczka).
Fot. 2. Zdjęcie lotnicze pola górniczego, w obrębie którego realizowano prace badawcze (fot. M. Szmit).
Fot. 3 Eksploracja horyzontu z zabytkami kultury aszelskiej datowanego na około 400 tysięcy lat (fot. M. Masojć).
Stanowisko EDAR 7
Stanowisko w obrębie kopalni złota (Fot. 3), które zostało w znacznym zakresie zniszczone przez działania górnicze. Niezaburzone pozostałości osadnicze udało się odnaleźć jedynie w przejeździe pomiędzy dwiema kopalniami. Tam, na powierzchni około 9 metrów kwadratowych wyeksplorowano bogaty poziom zawierający zabytki kultury aszelskiej – blisko tysiąc artefaktów kamiennych, w tym pięściaki, narzędzia otoczakowe, rdzenie i półsurowiec. Poziom ten zalegał pod osadami datowanymi metodami przyrodniczymi na około 400 tysięcy lat. W związku z tym jest to najstarszy jak dotąd horyzont osadniczy z północno-wschodniej Afryki .
Stanowisko EDAR 135
W obrębie stanowiska EDAR 135 eksplorowano dwa poziomy osadnicze o ściśle określonej chronologii na podstawie analiz przyrodniczych
Poziom górny zalegający pod osadami datowanymi na około 160 tysięcy lat dostarczył przeszło tysiąca zabytków związanych ze środkową epoką kamienia (MSA) i przemysłami lewaluaskimi. Zespół ten należy do najstarszych inwentarzy MSA z tej części Afryki.
Poziom dolny zalegał pod osadami datowanymi na około 180 tysięcy lat. Wyeksplorowany zespół kamienny, liczący około siedmiuset artefaktów, związany jest z najmłodszymi fazami kultury aszelskiej. Jest to jeden z najmłodszych, końcowych zespołów aszelskich z terenu Afryki (Fot. 5).
Fot. 4. Stanowisko EDAR 135 podczas eksploracji (fot. M. Jórdeczka).
Fot. 5. Stanowisko EDAR 135. Eksploracja dolnego poziomu stanowiska zawierającego zabytki kultury aszelskiej (fot. M. Masojć).
W trakcie trzech sezonów prac terenowych, na stanowiskach EDAR zadokumentowano zespoły kultury aszelskiej oraz zespoły kultur środkowej epoki kamienia zalegające w układach stratygraficznych umożliwiających określenie chronologii zespołów metodami przyrodniczymi. Przeszło dwadzieścia datowań OSL doskonale osadza powyższe zespoły w ramach chronologicznych paleolitu afrykańskiego, w przedziale około 400 – 80 tysięcy lat.
Fot. 6 Artefakty kamienne najstarszego horyzontu osadniczego północno-wschodniej Afryki – pięściak, rozłupiec, narzędzie otoczakowe (fot. M. Jórdeczka).